Financiële situatie ouderenzorg in nood: gevolgen voor AOW’ers

Diverse onderzoeksbureaus geven aan dat de financiële situatie voor ouderen ernstig in nood is. Hun visie: 2022 was een slecht financieel jaar, 2023 wordt nog slechter. In 2022 halveerden de instellingen hun winsten van 533 naar 263 miljoen. Van de bijna 800 onderzochte instellingen draaiden 238 instellingen verlies. Dat is een stijging van meer dan 40% ten opzichte van 2021. Met name in de langdurige zorg is de situatie nijpend. Code rood dreigt! Dat kan gevolgen hebben voor de kwaliteit van de zorg. Bovendien zijn faillissementen (met ingang van oktober 2023), reorganisaties en gedwongen samenwerkingen niet uitgesloten. Het kabinet bezuinigt enorm op de ouderenzorg. Een lastenverlichting in plaats van bezuinigen zou meer op zijn plaats zijn, menen velen!

Daar waar ziekenhuizen, revalidatiecentra en zelfstandige behandelcentra, met wat extra steun in 2022, hun financiën redelijk onder controle hielden, geldt dat niet voor de jeugd, gehandicapten en ouderen. Daar gaat het slechter.

Direct naar:

Visie en problemen van de zorgorganisaties

Bij de zorgorganisaties bestaan al langer grote zorgen over de besparingen door het kabinet. De impact van deze besparingen is (nog) niet duidelijk! Dat geldt ook voor de gevolgen die deze besparingen hebben voor het inkoopbeleid van de zorgkantoren. Gevolg daarvan is dat meer dan 250 ouderenorganisaties een kort geding hebben aangespannen tegen de zorgkantoren. Druk op de kosten en bezuinigingen maken het onmogelijk een goede kwaliteit in de ouderenzorg te kunnen blijven garanderen. Met een sterk groeiend aantal AOW-gerechtigden (naar schatting in 2040 zo’n 4,6 miljoen personen) is het twee voor twaalf. 4,6 Miljoen personen is een kwart van de bevolking! Straks is er één AOW’er op twee werkende Nederlanders. Het is zaak dat er snel maatregelen getroffen worden om een ramp in de ouderenzorg te voorkomen.

Op 5 september 2023 (Landelijke Actiedag voor de Ouderenzorg) protesteerden ongeveer duizend zorgmedewerkers, vrijwilligers en mantelzorgers in Den Haag tegen kortingen in de ouderenzorg. Ze menen dat minister Helder de ernst van de situatie niet ziet. De protestactie was geïnitieerd door de Noord Nederlandse Coöperatie van Zorgorganisaties. Deze groep van 27 ouderenorganisaties in Groningen, Drenthe en Friesland voorziet voor volgend jaar een tekort van meer dan 100 miljoen. De coöperatie geeft aan bereid te zijn te participeren in vernieuwing en verandering van de ouderenzorg, maar geeft ook aan dat vernieuwing en verandering niet kan met dit pakket van kortingen en bezuinigingen. In de aan minister Helder (Langdurige Zorg en Sport) aangeboden petitie verzoekt de coöperatie de kortingen op de budgetten voor ouderenzorg te schrappen, omdat anders grote financiële problemen zullen ontstaan.  Demissionair minister Conny Helder (Langdurige Zorg) ontving ruim 33.000 handtekeningen.

Dit is echter niet de enige regio waar de zorgorganisatie ‘het water tot aan de lippen staat’. Vele zorgorganisaties over het gehele land protesteren, corresponderen en vragen aandacht voor de toekomst van de zorg. In een landelijke campagne “Wijkzorg luidt de noodklok!”, wordt door 19 zorgaanbieders aandacht voor de toekomst van de thuiszorg gevraagd. Het is een gegeven dat mensen in de eigen omgeving sneller herstellen. Wijkverpleging houdt de zorg toegankelijk! Daarvoor is goede thuiszorg nodig. Met de huidige financiering zal de wijkverpleging het niet redden en rijst de vraag of de wijkverpleegkundige er straks nog is. De tarieven voor alle vormen van wijkzorg (van hulp bij het douchen tot het toedienen van chemotherapie) zijn alle volgens hetzelfde, niet toereikende, tarief. Bij overheid en verzekeraars is het bekend dat de wijkverpleging het nu al niet redt met het maandelijkse geld. Derhalve worden al jaren, zonder enige vorm van beleid, subsidies verstrekt, tijdelijke regelingen en compensaties toegepast. Deze ontoereikende en onvoorspelbare vormen van financiering maken het voorbereiden op de toekomst nagenoeg onmogelijk. Daarbij komt dat het met de huidige financiële positie onmogelijk is een goed werkgever te zijn. En dat voor een onmisbare beroepsgroep! Gevolg: mensen kunnen thuis niet meer herstellen en blijven langer in het ziekenhuis of worden doorverwezen naar een verpleeghuis. En dan ‘bijt de kat zich in de staart’, ook ziekenhuizen en verpleeghuizen kunnen nog meer druk niet aan.

Duidelijk is dat er geïnvesteerd, in plaats van bezuinigd moet worden. Nu maken zorgorganisaties hun laatste reserves op en medewerkers vertrekken. Er wordt om een toekomstbestendige financiering gevraagd, die het mogelijk maakt dat het werk aantrekkelijk is en blijft voor de zorgprofessionals. Daarmee kan de visie van minister Helder, ouderen moeten langer zelfstandig zijn en thuis blijven wonen, op termijn gerealiseerd worden.

Visie van minister Helder

Minister Helder wil op korte termijn inzetten op het bevorderen van de zelfredzaamheid van ouderen, zorg en ondersteuning thuis, toegang tot wonen in de langdurige zorg, meer aandacht voor informele zorg en integratie van technologie. Ze wil het aantal verpleeghuisplekken (130.000) niet verder laten groeien omdat het aantal mensen dat in de zorg werkt niet mee stijgt met het aantal mensen dat zorg nodig heeft. Oplossing zou het bouwen van 40.000 nieuwe verpleegzorgwoningen zijn. Ze erkent zelf dat die pas in 2030 klaar zullen zijn.

De weg naar zelfredzaamheid is geen eenvoudige. De minister meent dat we zélf en meer voor elkaar moeten doen. Het kabinet hanteerde in 2022 de slogan: “zelf als het kan, thuis als het kan en digitaal als het kan”. Die slogan is wel duidelijk: vooral zélf, thuis en digitaal oplossingen zoeken. Minister Helder vindt dat we het slimmer moeten organiseren. Ze geeft aan dat als de verpleeghuisplekken gehandhaafd blijven, de rest anders georganiseerd zal moeten worden, bijv. door innovaties. De Rijksoverheid heeft tips voor ouderen gepubliceerd op de website www.zorgvannu.nl. De informatiezoeker klikt de aandoening aan en wordt op een aantal ‘innovatieve’ hulpmiddelen geattendeerd. Maar ook die informatie laat te wensen over. Bij bijv. ‘dementie’ verschijnt als ‘innovatieve’ oplossing: installeer een spraak assistent en koop een robotstofzuiger. En zo zijn er meer voorbeelden. Minister Helder meldt dat de website nog niet goed gevuld is.

In juni 2023 berichtte Minister Helder de 27 ouderenorganisaties in Groningen, Drenthe en Friesland financieel niet te helpen. Ze vindt dat er al veel extra geld uitgetrokken is om de ouderenzorg anders te organiseren. Er is voor de periode 2023 – 2027 al 1,65 miljard Euro extra voorzien, meende zij. Ze vindt dat mensen zich langer thuis moeten redden en meent dat het noodzakelijk is dat ze zich daarop voorbereiden. De zorgsector beaamt dit, maar geeft aan dat het een proces van jaren is en dat het nu te snel gaat. De zorgsector vraagt niet om meer geld, maar vraagt de kortingen te schrappen om daarna gezamenlijk te vernieuwen.

De reactie van de minister op 5 september jl. was tweeslachtig te noemen: ze toonde weliswaar begrip, maar gaf ook aan dat er financieel heel weinig ruimte is. Ze gaf aan het bezorgde signaal duidelijk te horen en meende dat veranderingen in de zorg nodig zijn en dat dat snel moet.

Visie van diverse politieke partijen

Ook de partijen PvdA, BBB, PVV en SP waren bij deze bijeenkomst aanwezig. De PvdA meende dat er iets moet gebeuren en noemde het een combinatie van een ‘rare kortingen het tegelijkertijd reserveren van geld voor extra personeel. De BBB  noemde de kortingen ‘funest’. De PVV riep op om op andere partijen te gaan stemmen dan op die partijen die steeds weer in de regering zitten. Daarnaast noemde de PVV de optie op nieuwe partijen te stemmen. De SP meende dat het werk in de ouderenzorg niet minder aantrekkelijk gemaakt moet worden door te bezuinigen, maar juist aantrekkelijker door te investeren. De inzet van SP is dat de bezuinigingen in de ouderenzorg van tafel moeten.

Visie van de Seniorencoalitie

Maar ook de Seniorencoalitie (ANBO, KBO-PCOB, Koepel Gepensioneerd, NOOM en SOMNL) zit niet stil. De coalitie roept politieke partijen op te investeren in de kracht van senioren. Ze doet dit in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen op 22 november 2023. De coalitie vindt dat het sterk groeiende aantal senioren in Nederland een groep met een enorme potentie is en meent dat deze potentie volledig benut dient te worden en heeft daartoe brochure met actiepunten gemaakt (wonen en welzijn, zorg, digitalisering, koopkracht en pensioen). Voor de brochure zie: www.anbo.nl.

De Seniorencoalitie meent dat de levenservaring van senioren benut kan worden voor mantelzorg of vrijwilligerswerk. Het aantal senioren dat wil blijven werken, neemt toe. Dat vraagt om afstemming van voorwaarden en acties. In dat pakket zouden de volgende thema’s opgenomen dienen te worden:

Koopkracht is een blijvend thema. De inflatie is van grote invloed op de koopkracht. De overheid mag de senioren (vooral financieel kwetsbare ouderen) daarbij niet overslaan. Zoals bijv. sterk wisselende en hoge energieprijzen en prijsstijgingen, maken dat de lagere (midden)inkomens dreigen te verarmen. Een evenwichtige koopkrachtcompensatie is de komende periode relevant.

Zelfstandig kunnen blijven wonen moet een belangrijk thema in de nieuwe kabinetsperiode worden. Voldoende passende en betaalbare woningen moeten komen in wijken met goede voorzieningen met een sociale component. Dat geeft een belangrijke boost aan de noodzakelijke doorstroming.

Actuele voorbeelden als gevolg van de bezuinigingen in verpleeghuizen

  • de werkdruk in de ouderenzorg is al gestegen en zal verder stijgen omdat de zorgtarieven niet volledig meestijgen;
  • verzorgers mogen niet meer met washandjes en water wassen (in plaats daarvan met water en crème);
  • mensen worden soms weken niet gedoucht en krijgen uitsluitend een laag crème op hun huid aangebracht;
  • verzorgers moeten kiezen wie op mag staan en wie in bed moet blijven liggen (niet mondige mensen of met weinig familie of kennissen blijven vaker in bed);
  • er is een voorbeeld van een verzorgende die alleen 24 mensen, verdeeld op 3 verdiepingen, moest verzorgen;
  • het aantal ZZP’ers in de zorg neemt toe. Zij zijn echter veelal minder op de hoogte van de specifieke situatie van de bewoners of lezen niet altijd de overdracht of het zorgplan. Daar wordt door de instelling niet voor betaald, dus dat wordt vaak ook niet gedaan;
  • gevolg daarvan is dat de medewerkers in loondienst er nog een extra taak bij krijgen: corrigeren wat er tijdens de vorige dienst misging of niet gebeurde.

Actuele voorbeelden als gevolg van de bezuinigingen in de thuiszorg

Maar ook in de thuiszorg zijn er grote problemen. Medewerkers geven aan:

  • als mensen ziek zijn, is er soms geen plek voor hen;
  • bij het ontbreken van mantelzorg, zijn de mensen alleen thuis;
  • weliswaar is er zorg: drie keer per dag 30 minuten. De rest van de dag liggen de mensen inactief op bed;
  • dat is niet menswaardig, menen ze.

Financiële plannen voor de ouderenzorg controversieel verklaard

6 September jl. heeft de Kamercommissie zich uitgesproken tegen behandeling van de voorgenomen bezuinigen op de ouderenzorg. De Vaste Kamercommissie voor VWS wil de behandeling van de brieven, voor wat betreft het financiële kader van minister Helder (Langdurige Zorg en Sport), controversieel verklaren. Dat betekent dat ze niet meer door het demissionaire kabinet kunnen worden behandeld. De maatregelen die minister Helder wil nemen in de ouderenzorg (w.o. de verpleeghuiszorg) zijn zó ingrijpend dat de Kamerleden menen dat het Kabinet geen dergelijke belangrijke beslissingen moet nemen en vervolgens maatregelen treffen die hun effect pas hebben op het moment dat bewindslieden niet meer in functie zijn. Het gaat om voorstellen aangaande: bezuinigingen, het niet-honoreren van de vraag om extra geld, zorgzwaarte-indeling, bijbetaling van meer vermogende zorggebruikers en hoe het personeelstekort aan te pakken. Goedkeuring van deze plannen nu, heeft enorme gevolgen voor de budgettering voor dit jaar en de komende jaren. Op korte termijn neemt de Tweede Kamer in een plenaire vergadering een definitief besluit. De verwachting is dat het besluit niet zal afwijken van de visie van de Kamercommissie.

Stijging zorgpremie 2024, echter zorgtoeslag blijft gelijk!

De zorgpremie stijgt elk jaar. Vergrijzing van de samenleving, toename van behoefte aan medische behandeling, verpleging, verzorging, een grotere druk op het personeel en de inflatie zorgen ook komend jaar weer voor een stijging van de zorgkosten. Begin 2023 nam de premie al toe met meer dan € 10,00 per maand (gemiddeld € 138,00 per maand). Per 2024 zou het gaan om een maandpremie van € 149,00. Het CPB heeft berekend dat een basisverzekering in 2027 ongeveer 175 Euro (per maand) per persoon zal bedragen.

Velen met een lager inkomen denken de komende tijd moeite te krijgen met het betalen van de premie voor de zorgverzekering. Velen hebben het al zwaar de huidige premie te voldoen en zijn bezorgd de premie komend jaar niet meer kunnen opbrengen. Naast de stijging van de premies verandert de dekking elk jaar. Dat zorgt voor onaangename verrassingen. Een deel van deze financieel kwetsbare groep heeft de aanvullende tandartsverzekering al opgezegd. Een ander deel is van plan dit komend jaar te gaan doen. De zorg bestaat dat steeds meer mensen zorg gaan mijden.

Bijzonder is dat de premie weliswaar stijgt, maar dat de zorgtoeslag, naar verwachting, NIET zal stijgen!

Verkiezingen Tweede Kamer 22 november 2023

Gaandeweg worden de partijprogramma’s van de politieke partijen openbaar. Zeker voor ouderen is deze verkiezing van enorm belang! Ingrijpende veranderingen zullen plaatsvinden. Daarnaast vragen landelijke thema’s als o.a. asiel- en immigratievraagstukken, klimaatcrisis, wooncrisis, arbeidsmarkt met vraag en aanbod, economie én ouderenzorg, onze aandacht! Via internet zijn de partijprogramma’s in te zien. Ons advies aan u: verdiept u zich erin, vergelijken loont!